شطرنج

شطرنج يك بازي دونفره است كه بر روي صفحه شطرنج و با استفاده از مهره‌هاي شطرنج (شاه، وزير، رخ، فيل، اسب و سرباز) انجام مي‌شود. هر يك از مهره‌هاي شطرنج به شكل مخصوصي حركت مي‌كنند و قادر به زدن مهره‌هاي حريف نيز هستند. هدف اين بازي مات كردنِ حريف است؛ يعني ايجاد وضعيتي كه شاه حريف هيچ راهي براي فرار نداشته باشد. همچنين بازي درصورت تسليم اختياريِ يكي از بازيكنان نيز به پايان مي‌رسد؛ اين اتفاق معمولاً وقتي مي‌افتد كه شكست اجتناب‌ناپذير به‌نظر برسد. بازي شطرنج همچنين در چندين حالت ممكن است با تساوي ختم شود. بازي شطرنج به سه بخشِ شروع بازي يا گشايش، وسط بازي و آخر بازي تقسيم مي‌شود كه در هر يك از اين مراحل، تاكتيك‌ها، استراتژي‌ها و سبك‌هاي متفاوتي به‌كار بسته مي‌شوند. مهره‌هاي شطرنج داراي ارزش متفاوتي هستند و براي ثبتِ حركات، با نمادهاي ويژه‌اي نوشته مي‌شوند. شطرنج داراي تاكتيك‌هايي ازجمله چنگال و آچمز و داراي جنبش‌ها و حركات ويژه‌اي مانند حركت قلعه، آن‌پاسان و ترفيع پياده است.

قدمت اين بازي به سدهٔ ششم ميلادي در شرق هندوستان بازمي‌گردد. نوع اوليهٔ شطرنج با نام سانسكريتِ چاتورانگا در امپراتوري گوپتا ابداع شد و در زمان حكومت خسرو انوشيروان ساساني به ايران معرفي شد. شطرنج در ايران، با كمي تغيير در قوانين بازي، نام چَترَنگ را بر خود گرفت و با فتح قلمرو امپراتوري ساسانيان، توسط عرب‌ها در سراسر جهان اسلام رايج شد و «شطرنج» نام گرفت. ايرانيان و اعراب از قرن نهم ميلادي، اروپا و روسيه را با شطرنج آشنا كردند؛ به همين دليل در اغلب زبان‌هاي اروپايي نام اين بازي برگرفته از واژهٔ «شطرنج» يا «شاه» (مهرهٔ اصلي بازي) و نام بيشتر مهره‌ها هم برگرفته از نام‌هاي فارسي و عربي آن‌هاست. در اروپا، رفته‌رفته شطرنج دستخوش تغييراتي شد و با تغيير شكل حركت برخي مهره‌ها پويايي و سرعت بازي افزايش يافت.